Georgië's ‘Schaduwwaarnemer’ Probeert Een Bitcoin Fortuin Ter Waarde Van $1 Miljard Terug Te Vorderen

Dit behoort mogelijk tot de grootste gemiste kansen om rijkdom te genereren in de geschiedenis van Bitcoin. En het liet een spoor van corruptie, wraak en afpersing achter zich.

Het vreemde verhaal begon tien jaar geleden in de uitlopers van het Kaukasusgebergte in het land Georgië. De man die de kans misliep op wat nu een fortuin van $21 miljard zou kunnen zijn, is Georgië’s teruggetrokken leider. Hij heeft zich sindsdien gewend tot brute kracht en de enorme middelen van een natiestaat om te verkrijgen wat hem niet lukte toen hij een geloofwaardig aanbod weigerde om Bitcoin te minen in de vroege jaren van het bestaan van de cryptocurrency.

Ik hoorde voor het eerst elementen van dit verhaal deze zomer, van een kennis in Tbilisi, de Georgische hoofdstad. Hij is buitengewoon goed geïnformeerd en heeft een talent voor het vertellen van real-life novellen met onwaarschijnlijke personages in verschillende delen van de wereld.

Ik heb door de jaren heen geleerd dat zijn verhalen vaker waar zijn dan niet, dus toen ik dit hoorde, wilde ik meer weten. Ik dacht dat ik er een week aan zou besteden en misschien iets zou schrijven. In plaats daarvan heb ik maandenlang dieper gegraven in een geopolitieke crypto-konijnenhol die blijft voorzien in plotwendingen die vreemder zijn dan fictie.

Ik schreef het eerste artikel voor de New York Times eerder deze maand, waarin werd uiteengezet hoe de Georgische leider in kwestie, Bidzina Ivanishvili, jacht maakte op zijn voormalige financiële adviseur met behulp van volgzame rechtbanken, inlichtingendiensten, een internationale ontvoering en een gevangenenmishandeling, in een lopende en tot dusver niet succesvolle poging om controle te verkrijgen over de Bitcoin-bezittingen van de gevangengenomen adviseur.

Wat hieronder volgt is het voorheen onvertelde verhaal over de ware omvang van Ivanishvili’s gemiste kans op Bitcoin en zijn pogingen om op zijn minst een deel van de cryptocurrency terug te halen op manieren die lijken op een afpersing. Het kan onafhankelijk van het verhaal in de New York Times worden gelezen.

Maar eerst, laten we teruggaan naar het Georgië van een decennium geleden. De post-Sovjetrepubliek stond buiten haar grenzen vooral bekend om haar spectaculaire keuken en een oude wijntraditie, waar het land onophoudelijk trots op is. Destijds was president Mikheil Saakashvili, die Georgië gedurende tien jaar tot 2012 leidde, charismatisch, jong en een beetje eigenzinnig. Hij bevrijdde Georgië van diepgewortelde corruptie, opende het land voor internationale investeringen en verbond het met het Westen, waardoor het zich verwijderde van het Moskouse invloedssfeer. Dat staatje werd echter bezoedeld door Saakashvili’s eigen uiteindelijke neiging tot machtsmisbruik.

Enter Ivanishvili, die Saakashvili opvolgde en later zijn voorganger liet opsluiten op politiek gemotiveerde beschuldigingen. Ivanishvili bekleedde slechts korte tijd een ambt, waarbij hij de voorkeur gaf aan het sturen van Georgië van buiten de politieke hiërarchie. Veel van de berichtgeving over zijn voortdurende schaduwheerschappij heeft zich gericht op zijn pogingen om Georgië weer onder Russische invloed te brengen en de fundamentele democratische vrijheden terug te draaien.

Wat tot nu toe voor het publiek verborgen is gebleven, tot hij een buitengerechtelijke campagne begon om zijn voormalige financieel adviseur te straffen en bijna $1 miljard terug te vorderen van wat hij beschouwt als zijn “gestolen” bitcoin, zijn zijn avonturen in de cryptowereld.

In 2014 richtte een crypto mining startup genaamd Bitfury een datacenter op in Georgië. Mede opgericht door een in Letland geboren computerwetenschapper, nam Bitfury een ervaren Georgische bestuurder in dienst die suggereerde dat het bedrijf zou moeten profiteren van de zakenvriendelijke wetgeving van zijn land en de uitzonderlijk lage elektriciteitstarieven, de grootste operationele kostenpost in crypto mining.

Destijds stond Bitfury voor een dilemma dat eigen is aan crypto-pioniers: het was rijk aan bitcoin maar arm in fiat. Het jonge bedrijf stond zo veel bitcoin te delven dat het op papier al winstgevend was, maar het aarzelde om bitcoin te verkopen om de noodzakelijke liquide middelen voor de uitbreiding van de onderneming te genereren. De leidinggevenden waren ervan overtuigd dat de prijs van bitcoin zou blijven stijgen en dat de cryptocurrency zou uitgroeien tot een wereldwijd waardebehoud. Maar dit geloof was zijn tijd vooruit en veel traditionele investeerders stonden diep sceptisch tegenover het potentieel van bitcoin en waren terughoudend om te investeren in bedrijven waarvan het primaire bedrijfsmodel gebaseerd was op het accumuleren van een ongetoetst activum. Daarom moest Bitfury creatief zijn met het aantrekken van kapitaal: onder andere begon het bedrijf miningcapaciteit te verhuren aan geselecteerde investeerders die bereid waren een langetermijnvisie te hanteren. Het was een digitale variant van het leasen van een klein stuk landbouwgrond voor een jaar, er tomaten op telen en de oogst aan het einde van de lease behouden.

Georgië is een klein land — en Ivanishvili domineert het in sterke mate. Vertegenwoordigers van Bitfury presenteerden hem een intrigerend idee: koop voor $50 miljoen aan rekentijd van Bitfury’s mining-computers en behoud de Bitcoin die deze computers genereren. Drie personen die met de gebeurtenis bekend zijn, beschreven het mij in enige detail. Volgens een van hen vond de presentatie plaats in Ivanishvili’s woning op een heuvel met uitzicht op Tbilisi, de Georgische hoofdstad. Vanuit veel punten in de stad die zich daaronder uitstrekt, is het huis zichtbaar – een eigentijdse, uitgestrekte wirwar van glas en staal, ontworpen door een Japanse architect.

Hoewel zijn geschatte vermogen aanzienlijk is gedaald vergeleken met voorgaande jaren, is Ivanishvili nog steeds een vermogend man. Volgens Forbes heeft hij momenteel een waarde van $2,7 miljard. Hij verdiende zijn geld in Rusland, beginnend in de chaotische jaren ’90 met de import van elektronica en vervolgens met investeringen in bankwezen, conventionele mijnbouw en vastgoed. Hij verkocht het grootste deel van zijn Russische activa voordat hij de Georgische politiek inging.

Hij stond vroeger bekend als Boris in zijn Russische tijd, en hoewel er geen bewijs naar voren is gekomen om dit te staven, hebben zijn tegenstanders gesuggereerd dat hij een soort Manchuriaanse kandidaat is, gekweekt door de Russische inlichtingendienst om de opstandige Kaukasische natie weer onder controle van Moskou te brengen. Ivanishvili heeft dit altijd ontkend, en het is even goed mogelijk dat zijn achtergrond en wereldbeeld eenvoudigweg natuurlijk aansluiten bij Rusland. Maar het is geen wereldbeeld dat wordt gedeeld door de meeste van zijn landgenoten. Georgiërs steunen over het algemeen de integratie met de Europese Unie en verafschuwen Vladimir Putin vanwege zijn invasie in Georgië in 2008 en het afsplitsen van delen van het Georgische grondgebied, die Russische troepen nog steeds bezet houden.

Ivanishvili staat bekend om zijn extravagante hobby’s en smaken. Hij liet zijn mensen zeldzame bomen overal in Georgië uitgraven en herplanten in een speciaal park gewijd aan zijn fascinatie voor reusachtige bomen, een project dat hem waarschijnlijk miljoenen dollars heeft gekost. “Sinds 2016 zijn de Georgiërs getuige van het surrealistische schouwspel van enkele van de meest indrukwekkende bomen van het land die hun langdurige thuis in bossen en tuinen verlaten en per vrachtboot naar een park aan de Zwarte Zeekust reizen,” aldus Eurasianet schreef in 2020.

Als Ivanishvili’s afgewezen Bitcoin-zet van $50 miljoen te groot lijkt om realistisch te zijn, overweeg dan dat hij naar verluidt verloor $96 miljoen bij Sotheby’s voor een enkele Picasso-schilderij, waarbij een biedstrijd werd gewonnen die begon bij $50 miljoen. In 2006 was dit de op één na hoogste prijs ooit betaald op een veiling voor een enkele schilderij. Jarenlang bleef een replica van het schilderij zou aan de muur hangen van zijn James Bond-stijl herenhuis in Tbilisi, dezelfde plek waar Ivanishvili op een dag de voordelen overwoog van een andere dure aankoop: een schat aan Bitcoin.

In 2015, toen hij het Bitcoin-voorstel bestudeerde, leek zijn fiatvermogen plotseling risico te lopen. Een rogue bankier bij Credit Suisse, waar een deel van zijn vermogen was geparkeerd, diende vervalste beleggingsrapporten in en verborg verliezen, een langdurige fraude die Ivanishvili bijna $1 miljard kostte. Met hulp van dezelfde adviseur die hij later in het Bitcoin-geschil gevangen zette, slaagde Ivanishvili er uiteindelijk in om juridische uitspraken tegen de bank te winnen. Maar hij heeft moeite gehad met het innen van de schadevergoedingen, deels omdat hij nu onder Amerikaanse financiële sancties valt wegens het ondermijnen van de democratie. De vermogensbeheerder die de fraude pleegde zat een gevangenisstraf uit en heeft in 2020 zelfmoord gepleegd.

Dus in 2015, toen de volledige omvang van de fraude net begon te verschijnen, was het wellicht niet het juiste moment voor Ivanishvili om het idee te overwegen om letterlijk 50 miljoen dollar te investeren in een stapel computers ondergedompeld in koelvloeistof met de vage belofte digitale tokens te produceren met weinig waarneembare intrinsieke waarde. Men kan ook concluderen dat Ivanishvili, nadat hij net door een vermogensbeheerder was bedrogen, argwanend was tegenover anderen die aanboden zijn geld te bewaren en te vermenigvuldigen.

Destijds was Bitcoin nog steeds een niche en nieuw financieel product met een mediane prijs van ongeveer $272 in 2015, vergeleken met $115.000 vandaag. Het trok ware gelovigen aan, maar had ook veel critici die sceptisch bleven over het langetermijnwaardepotentieel van Bitcoin, gezien de volatiliteit van de valuta.

In Georgië was destijds een van de grootste pleitbezorgers van Bitcoin George Bachiashvili, dezelfde financieel adviseur die later op spectaculaire wijze in conflict zou raken met Ivanishvili. Slechts 30 jaar oud en gewapend met een MBA-diploma, omarmde hij de belofte van de blockchain en doorzag de vaak arcane concepten en gebruikstoepassingen die eraan ten grondslag liggen, volgens mensen die hem destijds kenden.

"Bitcoin is meer een ruilmiddel, iets dat een nut heeft en toegepast kan worden. Daarom beschouwen wij het niet als een grondstof,” aldus Bachiashvili, wiens private-equityfirma een vroege investeerder was in Bitfury, zei tegen CoinDesk in 2014. “Wij beschouwen het als een ruilmiddel dat zal worden gebruikt voor geld, het ondertekenen van transacties en het aantonen van eigendom en bezit."

Bachiashvili probeerde anderen net zo geïnteresseerd te krijgen in het opkomende crypto-ecosysteem als hijzelf.

Als onderdeel van die inspanning hielp hij Bitfury een Bitcoin-investering aan Ivanishvili zelf voor te stellen. Gevestigd in zijn glazen huis met replica’s van fijn kunst aan de muren (de originelen werden bewaard in een kluis in Londen), wees Ivanishvili het mijnbouwvoorstel van $50 miljoen snel af, zonder op de technische details in te gaan, volgens de drie mensen die bekend zijn met de situatie. “Ik kan me niet herinneren dat iemand enige details besprak aangezien (Ivanishvili) geen interesse toonde om te investeren en alle besprekingen daarna stopten,” zei een van de betrokkenen.

Timur Tskivadze, een advocaat van Ivanishvili, verklaart dat hij geen informatie heeft over deze episode en geen reden ziet om er commentaar op te geven omdat het “niets te maken heeft” met het daaropvolgende juridische geschil dat uiteindelijk leidde tot de gevangenisstraf van Bachiashvili.

Als medeoprichter van twee banken — één in Rusland en één in Georgië — voelde Ivanishvili zich veel comfortabeler in de wereld van fiatvaluta's en traditionele kredietverlening.

Dus toen Bachiashvili en Bitfury er niet in slaagden de Georgische leider te interesseren voor bitcoin, benaderde Bachiashvili Ivanishvili’s Georgische bank voor een lening om hem te helpen een persoonlijke investering te doen in bitcoin mining — vergelijkbaar met de lening die Ivanishvili voor zichzelf had afgewezen. De Georgische leider stemde toe en gaf toestemming voor een krediet met een hoge rente. Met behulp van de lening en persoonlijke middelen huurde Bachiashvili miningcapaciteit ter waarde van $6,3 miljoen van Bitfury en genereerde hij een jaar later 24.000 Bitcoin.

Hij betaalde de lening terug met $600.000 rente, en de zaak leek afgesloten. Echter, bijna een decennium later beschuldigde Ivanishvili de voormalige adviseur ervan de bitcoin van hem te hebben gestolen. De argumentatie van Ivanishvili: de lening gaf hem recht op een aandeel van de gedolven Bitcoin. In mei werd Bachiashvili, die uit Georgië was gevlucht, ontvoerd op de parkeerplaats van een hotel in Abu Dhabi, geblinddoekt en per privéjet teruggestuurd naar Tbilisi om een gevangenisstraf van 11 jaar te uitzitten, op twijfelachtige aanklachten van diefstal en witwassen. Hij werd mishandeld in de gevangenis.

Het is voorstelbaar dat de Georgische leider, in zijn streven om de voormalige adviseur te straffen en toegang te krijgen tot diens cryptoportefeuilles, althans gedeeltelijk werd gedreven door de omvang van zijn eigen gemiste Bitcoin-kansen. Via zijn advocaat ontkende Ivanishvili de opdracht te hebben gegeven voor de ontvoering, detentie of mishandeling van Bachiashvili.

Als Ivanishvili in 2015 het $50 miljoen-deal had geaccepteerd — en ervan uitgaande dat zijn mijncontract dezelfde verhouding van geïnvesteerd kapitaal tot gemijnde Bitcoin volgde als Bachiashvili’s $6,3 miljoen huurcontract — had de Georgische leider een van de grootste individuele Bitcoin-houders ter wereld kunnen zijn, een “walvis” die ongeveer 190.000 Bitcoin controleert. Tegen de huidige prijzen zou zijn hypothetische cryptovermogen zijn gestegen tot boven de $21 miljard, waarmee zijn bekende bestaande fortuin verbleekt. Ook het verloop van Georgië zou mogelijk anders zijn geweest, hoewel het moeilijk is in te schatten of een veel rijkere Ivanishvili gewoon van het leven had genoten en zich aan nog extravagante bezigheden zou hebben overgegeven — of zijn nieuwe cryptovermogen zou hebben ingezet om zijn inspanningen om het land op een negatieve manier te hervormen te versterken.

Satoshi Nakamoto, wiens ware identiteit een mysterie blijft, creëerde Bitcoin na de financiële crisis van 2008, in de overtuiging dat een gedecentraliseerde digitale valuta een veiliger alternatief zou bieden voor het zwaar getroffen traditionele banksysteem. Om inflatie tegen te gaan en monetaire manipulatie te voorkomen, beperkte Nakamoto de totale voorraad bitcoin tot 21 miljoen tokens, waarvan er ongeveer 19,9 miljoen al zijn gemined.

Toen Bitfury meer dan tien jaar geleden zijn mijnbouwactiviteiten in Georgië opstartte, was het tempo van nieuwe bitcoin-generatie veel sneller dan tegenwoordig, wat de opzettelijk gespreide deflatoire structuur van de cryptocurrency weerspiegelt, waarbij de omvang van de beloning voor het valideren van blockchain-transacties ongeveer elke vier jaar wordt gehalveerd.

Voor degenen die moedig of gek genoeg waren om in de begindagen in Bitcoin te geloven, bood mining een directe weg naar welvaartsgroei. Destijds was het kopen van Bitcoin op de secundaire markt niet zo eenvoudig als vandaag, omdat beursen rudimentair, ongereguleerd, gevoelig voor hacks en met liquiditeitsproblemen waren geconfronteerd.

Gezien de huidige prijs van Bitcoin lijkt Ivanishvili geïnteresseerd te zijn in het verkrijgen van de cryptocurrency met alle nodige middelen. De plotselinge belangstelling van de Georgische leider voor de Bitcoin-reserves van zijn voormalige adviseur valt samen met de sterke daling van zijn eigen geschatte vermogen.

Wereldwijde miljardairsvolgers bij Bloomberg en Forbes hebben dit jaar de vermogensschattingen van Ivanishvili aanzienlijk naar beneden bijgesteld — met $2 tot $3 miljard — en Bloomberg heeft zelfs verwijderd hem uit zijn prestigieuze lijst van de 500 rijkste mensen ter wereld. Er is niet één enkele reden voor deze geschatte daling, maar de financiële sancties van de VS en de aanhoudende problemen bij Credit Suisse hebben waarschijnlijk een rol gespeeld.

Voordat zijn voormalige adviseur Bachiashvili terechtstond in Tbilisi, stuurde Ivanishvili's advocaat een voorstel naar zijn tegenhanger in het verdedigingsteam van Bachiashvili. Het is een bizarre tekst die een legalistisch laagje legt over een poging tot intimidatie.

Casueel via Whatsapp geleverd, vermeldde het document dat Ivanishvili bereid was 60% te accepteren van wat hij beweerde zijn gestolen Bitcoin te zijn, met de impliciete verstandhouding dat strafrechtelijke aanklachten zouden worden ingetrokken indien Bachiashvili akkoord zou gaan met de overeenkomst.

Ivanishvili voegde een dreiging toe: voor elke maand van inactie door Bachiashvili zou het bedrag van zijn cryptoschuld aan de Georgische leider met 5% worden verhoogd. En tegen de tijd dat de rechtbank tegen Bachiashvili zou hebben geoordeeld — het Whatsapp-document liet weinig twijfel bestaan dat een vrijspraak onwaarschijnlijk was — “zal de beschuldigde de kans verliezen om enige kortingen te ontvangen” en zou hij aansprakelijk zijn voor 100% van de Bitcoin en bovendien de gevangenis ingaan. Bachiashvili bezit nog steeds aanzienlijke Bitcoin-bezittingen, hoewel onduidelijk is hoeveel er nog over is van de oorspronkelijke mijnbouwinvestering.

De advocaat van Ivanishvili bevestigt dat hij dit voorstel namens zijn cliënt heeft gedaan en noemt het een “wijdverbreide praktijk” in strafzaken. Bachiashvili beschouwde het als afpersing en weigerde. Zoals gedreigd, werd hij snel veroordeeld.

David Jandieri — een van de advocaten van Bachiashvili die zich bezighoudt met de internationale aspecten van de zaak — binnenkort werd het doelwit van een lastercampagne op een pro-Ivanishvili televisiekanaal dat hem een westerse spion en een ambitieuze politicus noemde. Hij werd ook voor ondervraging opgebracht en bedreigd met strafrechtelijke vervolging in verband met zijn verdediging van Bachiashvili.

Bezorgd om zijn fysieke veiligheid is Jandieri sinds kort Georgië ontvlucht via een ingewikkelde route door meerdere landen, op een haastige wijze die niet anders is dan de ontsnapping van zijn cliënt uit Tbilisi in maart. De voortvluchtige advocaat liep vast bij de Georgische landgrens met Armenië, waar beveiligingspersoneel hem vertelde dat zijn paspoort niet langer geldig was. Ze maakten foto’s van hem en belden iemand. Daarna lieten ze hem passeren. Jandieri heeft geen toegang meer tot zijn cliënt, wat mogelijk het hele doel was.

De naschokken van de Bitcoin-instorting blijven zich op de vreemdste manieren verspreiden. Het hoofd van de Georgische veiligheidsdienst, die persoonlijk naar Abu Dhabi vloog om Bachiasvili te begeleiden bij zijn gedwongen terugkeer naar huis plotseling ontslag genomen na slechts vijf maanden in functie, zonder duidelijke verklaring.

Tijdens zijn gevangenschap zegt Bachiashvili dat hij werd bedreigd door de gevangenisdirecteur, die hem aanspoorde zijn Bitcoin aan Ivanishvili over te dragen. Nadat Bachiashvili weigerde, werd hij door een medegevangene meedogenloos toegetakeld. De Georgische autoriteiten opgeëist Bachiasvili organiseerde zijn eigen mishandeling om zichzelf beter te laten lijken in internationale rechtbanken.

En de gevangenisdirecteur? Hij nam plotseling ontslag en werd later dood aangetroffen door een schotwond in zijn garage. De Georgische autoriteiten verklaarden dat hij waarschijnlijk zelfmoord gepleegd.