Margin Call Nedir? Kaldıraçlı Yatırımlarda Teminat Uyarısı
Biz, okuyucularımızla tam şeffaflık içinde olmayı önemsiyoruz. İçeriğimizin bir kısmı ortaklık (affiliate) bağlantıları içerebilir. Bu ortaklıklardan komisyon kazanabiliriz. Ancak, bu olası gelir hiçbir zaman analizlerimizi, görüşlerimizi veya incelemelerimizi etkilemez. Editoryal içeriklerimiz, pazarlama ortaklıklarımızdan bağımsız olarak hazırlanmakta olup, puanlamalarımız yalnızca belirlediğimiz değerlendirme kriterlerine dayanmaktadır. Daha fazla bilgi edinin
Margin call (teminat tamamlama çağrısı), acil bir ek teminat talebidir. Borsa veya broker, hesabınızdaki özkaynak gerekli asgari teminatın altına inince bu çağrıyı yapar. Böyle bir durumda hesabınıza derhal ek teminat yatırmanız veya bazı pozisyonları kapatmanız istenir. Aksi takdirde broker veya borsa, zararınızı sınırlamak için pozisyonlarınızı kendisi kapatabilir (likide eder).
Kaldıraç kullanılan tüm piyasalarda (hisse, forex, kripto) margin call kavramına rastlanır. Kripto piyasalarında da yüksek kaldıraç kullanarak işlem yapıyorsanız, margin call riskiyle karşılaşabilirsiniz.
Bu rehberde önce marjin nedir ve marjin nasıl hesaplanır sorularını ele alacağız. Ardından, margin callun nasıl oluştuğunu ve bu durumdan korunmak için neler yapabileceğinizi örneklerle açıklayacağız.
Anahtar Noktalar
- Temel Tanım: Margin call, yatırım hesabındaki teminatın belirli bir seviyenin altına düşmesiyle oluşur. Aracı kurum, hesabın güvenli seviyesini korumak için yatırımcıdan ek para yatırmasını veya pozisyonlarını azaltmasını ister. Bu çağrıya yanıt verilmezse, kurum pozisyonları otomatik olarak kapatabilir.
- Kripto Bağlamı: Kripto piyasasında margin call oldukça sık görülür. Çünkü Bitcoin, Ethereum ve benzeri en iyi kripto paralar yüksek fiyat oynaklığına (volatilite) sahiptir. Küçük bir fiyat düşüşü bile, özellikle yüksek kaldıraçla işlem yapan yatırımcılar için teminat oranını hızla düşürebilir. Ani fiyat hareketleri marjin seviyesini altüst edebilir ve beklenmedik teminat çağrılarına neden olabilir.
- Risk Düzeyi: Margin call, hem yeni başlayan hem de deneyimli yatırımcılar için risklidir. Yeni yatırımcılar genellikle piyasayı tam anlamıyla tanımadıkları için yüksek kaldıraçla işlem yapmamalıdır. Düşük kaldıraç oranlarıyla başlamak, teminat dengesini korumak açısından daha güvenlidir. Deneyimli yatırımcılar ise portföylerini çeşitlendirerek tek bir pozisyonun tüm hesaplarını etkilemesini önlemelidir.
- Önleme İpuçları: Margin call riskini azaltmak için bazı basit ama etkili adımlar atabilirsiniz. Stop-loss emirleriyle kayıplarınızı sınırlayın, hesabınızı düzenli aralıklarla kontrol edin ve aşırı kaldıraçtan kaçının. Ayrıca portföyünüzü çeşitlendirerek riski dağıtın ve işlem yaptığınız platformun marjin oranlarını iyi anlayın. Bu alışkanlıklar, dalgalı piyasalarda teminat seviyenizi korumanıza ve hesap dengenizi sağlam tutmanıza yardımcı olur.
Marjin Nedir ve Nasıl Hesaplanır?
Marjin (teminat), kaldıraçlı piyasalarda bir pozisyon açabilmek için hesabınızda bulundurmanız gereken minimum tutardır. Kısaca, kullandığınız kaldıraç oranına göre işlemin belli bir yüzdesini teminat olarak ayırmanız gerekir.
Örneğin, 10 kat (1:10) kaldıraçla işlem yaparken pozisyon büyüklüğünün %10’u kadar teminat yeterlidir. Bu durumda 100.000$ büyüklüğünde bir işlemi açmak için 10.000$ margin gerekir. Kaldıraç oranı arttıkça aynı büyüklükteki bir pozisyon için gereken teminat miktarı düşer.
Marjin tutarı açılan her bir pozisyon için ayrı ayrı hesaplanır. Her işlemin gerektirdiği teminatların toplamı, hesabınızda kullanılan toplam marjini (used margin) oluşturur.
Hesabınızda kullanılan marjin dışında kalan bakiye ise serbest marjin (free margin) olarak adlandırılır. Serbest marjin, yeni pozisyonlar açmak veya mevcut pozisyonların zararını karşılamak için kullanılabilir.
- Artan getiri potansiyeli: Kendi paranızla elde edebileceğiniz kazancı kaldıraç sayesinde katlayabilirsiniz. Örneğin 1.000$ sermaye ile normalde 1.000$’lık kripto alabilirsiniz. 5x kaldıraç kullanırsanız 5.000$’lık bir pozisyon açma imkanınız olur. Fiyat beklentiniz doğrultusunda yükselirse, kaldıraç sayesinde kazancınız çok daha yüksek olacaktır.
- Daha yüksek alım gücü: Marjin işlem, elinizdeki sınırlı sermaye ile daha büyük pozisyonlar açmanıza imkan tanır. Böylece normalde erişemeyeceğiniz piyasa fırsatlarından yararlanabilirsiniz.
- Çift yönlü işlem imkanı: Kaldıraç sayesinde sadece fiyat artışlarında değil, düşüşlerde de kazanç hedefleyebilirsiniz. Marjin hesabıyla açığa satış (short) yaparak bir coinin değer kaybından da kar edebilirsiniz.
- Hızlı getiri fırsatı: Kaldıraçlı işlemler kısa vadede yüksek getiri imkanı sunabilir. Doğru tahmin yapıldığında, kaldıraç kullanarak küçük hareketlerden bile hızlı kazanç sağlanabilir.
- Büyüyen zarar riski: Kazançlar katlanabileceği gibi zararlar da katlanır. Fiyat aleyhinize hareket ederse, normalde kaybedeceğinizden çok daha fazlasını kaybedebilirsiniz. Hatta teoride başlangıç teminatınızdan daha fazla borç altına girebilirsiniz. (Gerçi çoğu platform eksi bakiyeye izin vermez, ancak bu durum riski gözler önüne serer.)
- Zorunlu satış riski: Büyük bir fiyat düşüşü margin call getirip ardından pozisyonlarınızın otomatik olarak kapanmasına yol açabilir. Zorunlu likidasyon, istemediğiniz bir anda zararın realize olmasına neden olur.
- Maliyetler (faiz) riski: Marjin ile aldığınız borç para için faiz veya fonlama ücreti ödemeniz gerekebilir. Özellikle pozisyonunuzu uzun süre açık tutarsanız bu maliyetler birikir ve karınızı azaltır.
- Psikolojik baskı: Kaldıraçlı işlemler yatırımcı üzerinde daha yüksek stres yaratabilir. Sürekli teminat seviyesini takip etmek zorunda kalırsınız. Olası bir margin call endişesiyle işlem yapmak, duygusal kararlar almanıza neden olabilir.
💡Not: Büyük çaplı marjin çağrıları piyasada domino etkisi yaratabilir. Tek bir büyük yatırımcının pozisyonlarının zorunlu likidasyonu, fiyatları hızla düşürerek diğer yatırımcıların da ardı ardına margin call almasına yol açabilir.
Bu avantaj ve riskleri bilerek hareket etmek, marjin trading yaparken başarılı olmanın anahtarıdır. Kaldıraç kullanmadan önce kendi finansal durumunuzu ve risk toleransınızı mutlaka değerlendirin.
Margin Call Neden Oluşur?
Bir margin call genellikle hesabınızdaki teminat seviyesinin, platformun belirlediği kritik eşiğin altına düşmesiyle oluşur. Teminat seviyesi, hesabınızdaki özkaynağın (bakiyenin) kullanılan marjine oranının yüzde olarak ifadesidir.
Örneğin, hesabınızda 10.000$ özkaynak varken 1.000$ teminat kullanıyorsanız teminat seviyeniz %1000’dir. Her aracı kurum veya borsa, kendi margin call eşiğini (teminat yeterlilik oranını) tanımlar. Bu eşik, kimi platformlarda özkaynak değerinin %25’i kadar düşük olabilir veya başka bir yerde daha yüksek belirlenebilir.
Teminat seviyeniz belirlenen margin call oranının altına düştüğünde, sistem size bir teminat tamamlama uyarısı gönderir. Örneğin bir platformda margin call seviyesi %50 ise, teminat seviyeniz %50’ye gerilediğinde margin call alırsınız.
Aynı şekilde, stop out (likidasyon) seviyesi %20 ise teminat seviyeniz %20’nin altına indiğinde likidasyon süreci başlar. Bu durumda pozisyonlarınız broker veya borsa tarafından otomatik olarak kapatılmaya başlanır. Dolayısıyla margin call, stop out öncesi son uyarı mekanizmasıdır.
Margin callun ne zaman gerçekleşeceği piyasa hareketlerine bağlıdır. Piyasa değeri düşüp hesabınızdaki özkaynak hızlıca eriyebilir. Özellikle volatilitenin yüksek olduğu dönemlerde margin call ile karşılaşma olasılığı artar.
Kripto para piyasaları 7/24 açıktır. Bu nedenle teminat seviyeniz günün herhangi bir saatinde kritik seviyenin altına inebilir. Ani fiyat dalgalanmaları teminatınızı kısa sürede eritebilir ve beklenmedik bir anda margin call durumuyla karşılaşabilirsiniz.
Tarihsel Ünlü Olaylar
Kripto borsalarında kaldıraçlı işlemler yaygındır. Binance, Kraken gibi en iyi marjin işlem platformları genellikle 2x, 5x hatta 50x–100x’e kadar kaldıraç sunar. Ancak Bitcoin, Ethereum gibi varlıklar yüksek volatiliteye sahip olduğundan, keskin fiyat hareketleri anında hesaba yansır.
Örneğin %20-30’luk bir düşüş, 5x kaldıraçlı long pozisyon için margin call veya otomatik tasfiye anlamına gelebilir.
Kripto dünyasında marjin çağrılarının etkileri çoğu zaman görünür şekilde büyük olur. Mesela Archegos vakası (2021) finansal piyasalarda çok konuşulmuştu. Bu hedge fonu yaklaşık 10:1 kaldıraçlı bir pozisyon tutuyordu.
Değer kaybı yaşayınca borç aldığı bankalar (Nomura, Credit Suisse vb.) marjin çağrısı yaptı. Fon teminat ekleyemeyince pozisyonları güçlü bir satış dalgası yarattı ve bankalar milyarlarca dolar zarar etti.
Kripto alanında da 2022’de LUNA/Terra’nın çöküşü benzer bir teminat krizi yaratarak yüksek tasfiyeler yaşanmasına neden oldu. Bu örnekler, aşırı kaldıraç kullanımının piyasa şoklarında nasıl felaket çıkarabileceğini gösteriyor.
Örnek Bir Margin Call Senaryosu
Margin call mekanizmasını somut bir örnekle inceleyelim:
- Başlangıç durumu: Margin call eşiğinin %50, stop out eşiğinin ise %20 olduğunu varsayalım. Yatırımcı 1.000$ teminat ile (1:10 kaldıraç kullanarak) bir pozisyon açsın. Bu işlemde pozisyon büyüklüğü 10.000$ olacaktır (1.000$ teminat × 10 kaldıraç).
- Piyasa düşüyor – margin call uyarısı: Pozisyon açıldıktan sonra piyasa yatırımcının aleyhine hareket etsin. Özkaynak (bakiye + açık pozisyon kar/zararı) 1.000$’dan 500$’a geriler. 500$, yatırılan teminatın %50’sine eşittir. Bu seviyede margin call uyarısı tetiklenir; sistem yatırımcıya ek teminat yatırması veya pozisyonu azaltması gerektiğini bildirir.
- Zarar derinleşiyor – stop out: Yatırımcı teminat tamamlamaz ve fiyat düşmeye devam ederse özkaynak 200$’a kadar gerileyebilir. 200$, başlangıç teminatının %20’si olduğundan bu seviyede stop out tetiklenir. Broker/borsa pozisyonu otomatik olarak kapatır (likidasyon) ve kalan yaklaşık 200$ bakiyeyi hesabında bırakır.
Yukarıdaki senaryoda yatırımcı başlangıçta 1.000$ teminat koyarak işleme girmişti ve pozisyon zorunlu olarak kapandığında geriye yalnızca 200$ kaldı.
Aşağıdaki tabloda bu senaryoya göre değerler özetlenmiştir:
| Durum | Pozisyon Değeri ($) | Borç ($) | Equity ($) | Equity (%) | Gereken Marjin ($) | Marjin Açığı ($) | Açıklama |
| Pozisyon açılışı (10x kaldıraç) | 10.000 | 9.000 | 1.000 | %100 | 1.000 | – | 1.000$ teminatla 10.000$ büyüklüğünde pozisyon açıldı. Başlangıçta equity oranı %100. |
| Piyasa düşüyor – margin call uyarısı | 9.500 | 9.000 | 500 | %50 | 1.000 | 500 | Fiyat düşüşüyle equity 500$’a geriledi. %50 eşiğinde margin call tetiklendi; yatırımcı ek 500$ yatırmalı. |
| Zarar derinleşiyor – stop out aşaması | 9.200 | 9.000 | 200 | %20 | 1.000 | 800 | Özkaynak 200$’a düştü. %20 stop out seviyesinde sistem pozisyonu otomatik olarak kapatır (likidasyon). |
Görüldüğü gibi, margin call seviyesine gelindiğinde zamanında önlem alınmazsa eldeki teminatın büyük bir kısmı eriyebilir. Bu nedenle margin call uyarısı ciddiye alınmalı ve hesap daha o kritik seviyeye ulaşmadan önce gerekli önlemler uygulanmalıdır.
İzole Marjin ve Çapraz Marjin
En iyi kripto para borsaları genellikle iki farklı marjin kullanım modu sunar: izole marjin ve çapraz marjin. Bu ayarlar, margin call durumunda pozisyonlarınızın nasıl etkileneceğini belirler:
- İzole marjin: Her pozisyon için ayrı bir teminat ayırırsınız. Her işlemin marjini o pozisyona özeldir. Eğer o pozisyon likidasyon seviyesine gelirse yalnızca o işlemin teminatı kaybedilir, diğer pozisyonlarınız etkilenmez. İzole marjin sayesinde riskli bir pozisyonun, hesabınızdaki diğer varlıklara zarar vermesi önlenebilir.
- Çapraz marjin: Tüm pozisyonlarınız hesabınızın toplam özkaynağını ortak olarak kullanır. Marjin tüm işlemler arasında paylaştırılır. Bir pozisyondaki zarar diğer pozisyonlardaki kâr ile dengelenebilir. Ancak büyük bir zararda, hesabınızdaki tüm teminatı tüketme riski vardır. Çapraz marjinde bir pozisyon çok zarar ederse, hesabınızdaki diğer pozisyonların teminatını da kullanır. Bu durum hepsinin birden likidasyonuna yol açabilir.
Özetle, yeni başlayan yatırımcılar genellikle izole marjini tercih eder çünkü risk her pozisyon için sınırlıdır. Tecrübeli yatırımcılar ise bazen çapraz marjini kullanır. Bu mod, farklı pozisyonlar arasında daha fazla esneklik sağlar. Hangi modu seçerseniz seçin, margin call riskini yönetmek kritiktir.
Farklı Piyasalarda Karşılaştırma
Marjin koşulları piyasaya göre değişir. Hisse senedi borsalarında NYSE/FINRA kuralları gereği sürdürme marjini genelde %25 civarındadır. Yani Equity’nizin en az %25 olması beklenir.
Forex piyasasında ise genellikle 1:50–1:100’e kadar kaldıraç verilir. GCM’ye göre Türk aracı kurumlarında Forex’te 1:10 kaldıraç (%10 marjin) yaygındır.
Güvenilir kripto borsalarında ise 1:30, 1:50 ve hatta 1:100 gibi çok yüksek kaldıraçlar sunulur. Bu da yatırımcıya çok yüksek risk yükler. Özetle, kaldıraç ne kadar yüksekse, marjin çağrısı alma olasılığı da o kadar artar.
Geleneksel piyasalarda regülasyonlar daha sıkı olduğundan, aşırı kaldıraç büyük oranda sınırlandırılmıştır. Kripto piyasasında ise düzenleme az, kaldıraç yüksek ve volatilite fazla olduğu için marjin riski çok daha büyüktür.
Yaygın Hatalar
Margin call alınca yatırımcıların yaptığı birkaç yaygın hata şunlardır:
- Panik yapmak: Uyarı gelince tüm pozisyonu hemen kapatmak yerine duruma soğukkanlı bakın. Aceleci satış genellikle fiyatı daha da düşürür ve kaybı artırır.
- Aşırı kaldıraç kullanmak: Sermayenizin çok üzerinde pozisyon açmak cazip olsa da çok risklidir. Daha küçük kaldıraçta işlem yaparak risk-kâr dengesini koruyun.
- Duygusal kararlar almak: Piyasayı “FOMO” (kaçırma korkusu) ile takip etmeyin. Büyük pozisyon açmadan önce teknik analiz, haberler ve risk hesabı yapın. Duygusal işlem genelde zarar getirir.
- Stop-loss koymamak: Stop-loss order unutarak pozisyon açmak büyük risktir. Sistem sizi koruyacak tek şey bu emirlerdir; onları ihmal etmeyin.
- Demo hesabını atlamak: Eğer kaldıraçlı işlemlere yeni başladıysanız, mutlaka demo ortamında deneyim kazanın. Küçük meblağlarla alıştırma yapmak öğrenmeyi hızlandırır. MEXC gibi önde gelen kaldıraçlı işlem borsaları, yatırımcılara demo işlem yapma olanağı sunarak stratejilerini risksiz şekilde test etme imkânı tanır.
Margin Call Karşısında Ne Yapmalı?
Bir margin call bildirimi aldıysanız vakit kaybetmeden harekete geçmelisiniz. Hesabınızı yeniden minimum teminat seviyesine çıkarmak için başlıca seçenekler şunlardır:
- Ek teminat yatırma: Hesabınıza derhal ek nakit veya teminat değeri yüksek varlık ekleyerek özkaynağınızı yükseltebilirsiniz. Bu yolla hesabınızı gereken seviyeye çıkarmış olursunuz.
- Pozisyon kapatma veya azaltma: Açık pozisyonlarınızın bir kısmını ya da tamamını kapatarak kullanılan marjini düşürebilirsiniz. Böylece mevcut özkaynağınız kalan pozisyonlar için yeterli hale gelebilir.
- Kombine çözüm: Kısmen ek fon yatırıp kısmen pozisyon kapatarak da teminat açığını giderebilirsiniz. Bu özellikle pozisyon boyutunuz büyükse etkili bir yöntem olabilir.
- Hiçbir şey yapmamak (önerilmez): Eğer hiçbir işlem yapmazsanız margin call karşılanmamış kalır. Bu durumda aracı kurum veya borsa, hesabınızı korumak için pozisyonlarınızı zorunlu olarak likide edecektir. Pozisyonlarınız sizin onayınız olmadan kapanır ve ek komisyon maliyetleri doğabilir.
💡Not: Bazı geleneksel aracı kurumlar margin call sonrasında teminat tamamlamanız için belirli bir süre tanıyabilir. Örneğin bu süre genellikle iki ile beş gün civarında olabilir. Ancak sözleşmelerin çoğunda borsanın önceden bildirim yapmadan likidasyon hakkı saklıdır.
Kripto piyasalarında ise fiyat hareketleri çok hızlıdır. Bu nedenle bekleme lüksünüz çoğunlukla olmaz; teminat yetersiz kaldığında sistem otomatik olarak pozisyonunuzu kapatabilir. Bu yüzden margin call aldığınız anda derhal harekete geçmelisiniz.
Mümkün olan en kısa sürede hesabınıza ek teminat sağlamanız veya riski azaltmanız en doğrusudur.
Marjin Çağrısından Korunma ve Risk Yönetimi
Margin call ile hiç karşılaşmamak için proaktif tedbirler almak en iyisidir. İşte marjin işlemlerinde risk yönetimi için bazı önemli ipuçları:
- Önceden risk planlaması yapın: Aracı kurumunuzun margin call eşiğini öğrenin ve bu seviyeye göre pozisyon boyutlarınızı ayarlayın. Risk toleransınızı ve sermayenizi göz önünde bulundurun. En kötü senaryoda karşılayabileceğiniz maksimum kaybı önceden hesaplayın.
- Oynaklığı dikkate alın: İşlem yaptığınız varlığın fiyat dalgalanma (volatilite) düzeyini analiz edin. Mevcut özkaynağınızın, piyasanın bu dalgalanmalarını margin call eşiği aşılmadan taşıyıp taşıyamayacağını değerlendirin.
- Kaldıraç oranını makul tutun: Aşırı yüksek kaldıraç kullanımı, küçük fiyat hareketlerinde bile teminat seviyenizi tehlikeye atabilir. Kaldıraçı makul seviyelerde tutarak marjin çağrısı riskini azaltabilirsiniz.
- Stop-loss emirleri kullanın: Zararlar büyümeden pozisyonu otomatik kapatan stop-loss emirlerinden faydalanın. Belirlediğiniz zarar durdurma seviyelerinin piyasa oynaklığına uygun olup olmadığını kontrol edin. Bu sayede ani düşüşlerde teminatınızın erimesini önleyebilirsiniz.
- Pozisyonlarınızı çeşitlendirin: Tüm sermayenizi tek bir pozisyona yatırmak yerine farklı varlık ve işlemlere dağıtarak riski yayabilirsiniz. Pozisyonlar arasındaki korelasyonu inceleyin. Düşük korelasyona sahip varlıklara yönelmek, bir pozisyondaki büyük kaybın diğer pozisyonları etkilemesini önleyebilir.
- Teminat seviyesini düzenli takip edin: Hesabınızdaki özkaynak ve marjin seviyelerini sık sık kontrol edin. Mümkünse, teminat oranınız kritik seviyelere yaklaşmadan önce sizi uyaran otomatik bildirimler veya alarm seviyeleri ayarlayın. Ayrıca hesabınızda gerektiğinde ek teminat olarak kullanabileceğiniz bir miktar nakit veya likit varlık bulundurun. Bu rezerv, beklenmedik margin call riskini azaltır.
- Piyasa haberlerini takip edin: Ani düşüşleri önceden haberlerden tahmin etmek zor olsa da genel piyasa eğilimini ve teknik seviyeleri takip etmek faydalıdır. Büyük haberler öncesi pozisyonları gözden geçirin.
Sonuç
Margin call kaldıraçlı işlemlerde hesabınız kritik bir seviyenin altına düştüğünde gelen teminat tamamlama çağrısıdır. Bu durum, doğru risk yönetimi ve disiplinli bir yaklaşım ile büyük ölçüde önlenebilir.
Kaldıraçlı işlem yaparken her zaman temkinli olun, piyasa hareketlerini yakından takip edin. Yukarıda bahsedilen önlemleri alarak yatırımınızı güvenceye alabilirsiniz. Unutmayın, bilgi ve dikkat ile margin call korkulacak bir şey olmaktan çıkar. Sadece yönetilmesi gereken bir risk unsuru haline gelir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Margin nedir, nasıl hesaplanır?
Margin call ile stop out arasındaki fark nedir?
Margin seviyesi (teminat seviyesi) nedir?
Kripto piyasasında margin call nasıl işler?
En İyi Bitcoin ve Kripto Cüzdanı
in numbers
