Gözetimli ve Gözetimsiz Cüzdanlar: Temel Farklar

Custodial (gözetimli) cüzdanlarda özel anahtarlarınızı bir hizmet sağlayıcı (örneğin kripto borsası) saklar ve kripto varlıklarınız üzerinde kontrol sahibi olur. Non-custodial (gözetimsiz) cüzdanlarda ise anahtarlar tamamen sizin elinizdedir ve varlıkların tek sahibi siz olursunuz. Bu temel fark; güvenlik, kurtarma seçenekleri ve kriptoyu ne kadar kolay kullanabileceğiniz üzerinde doğrudan etkili olur.

Yatırımcılar ve Web3 kullanıcıları için bu seçim, varlıkların gerçekten size mi ait olduğu yoksa bir aracıya mı güvendiğinizle ilgilidir. Borsa iflasları, custodial wallet kullanımındaki riskleri ortaya koyarken; DeFi ve NFT ekosistemi non-custodial yapılarla gelişmektedir.

Rehberimizde bu cüzdan türlerinin nasıl çalıştığını, avantajlarını ve dezavantajlarını açıklıyoruz. Ayrıca bazı örnekler sunarak, size en uygun seçeneği nasıl belirleyebileceğinizi gösteriyoruz.

Kripto Cüzdan Nedir, Ne İşe Yarar?

Kripto cüzdanlar, kripto paraları doğrudan saklamaz. Bitcoin veya Ethereum gibi varlıklar blokzincir üzerinde bulunur. Cüzdan, bu varlıklara erişimi sağlayan kriptografik anahtarları güvenli şekilde depolar.

Bir genel anahtarınız (başkalarıyla paylaşılabilen cüzdan adresiniz), bir de özel anahtarınız vardır. Özel anahtarı kontrol ediyorsanız, o adrese bağlı coinlerin sahibi sizsiniz demektir. Ancak bu anahtarı kaybederseniz, varlıklara erişim sağlayamazsınız.

Cüzdanlar genellikle internete bağlı olup olmamalarına göre sınıflandırılır:

1. Sıcak Cüzdanlar (Hot Wallets): Bu cüzdanlar internete bağlıdır. Örnek olarak mobil uygulamalar veya tarayıcı eklentileri (MetaMask, Trust Wallet gibi) verilebilir. Günlük kullanım için pratik olsa da sürekli çevrimiçi oldukları için siber saldırılara karşı daha savunmasızdır.
2. Soğuk Cüzdanlar (Cold Wallets): Bu cüzdanlar çevrimdışı tutulur. İki yaygın türü vardır:

• • Kâğıt Cüzdanlar: Anahtarların yazılı olduğu fiziksel çıktılar (artık nadiren kullanılır).
  • Donanım Cüzdanları: Ledger veya Trezor gibi özel cihazlardır. Anahtarları çevrimdışı saklar ve işlemleri cihaz içinde güvenli şekilde imzalar. İnternetten izole oldukları için yüksek güvenlik sunar.

Birçok kullanıcı her iki türü birden kullanır: Günlük işlemler için sıcak cüzdan, büyük miktardaki varlıkları güvende tutmak için ise donanım cüzdan tercih edilir.

Custodial (Gözetimli) Cüzdan Nedir?

Custodial (gözetimli) cüzdan, özel anahtarlarınızın başka bir hizmet sağlayıcı tarafından tutulduğu bir kripto cüzdan türüdür. Yani kripto paranızı genellikle bir borsa ya da fintech şirketi gibi bir platforma emanet edersiniz.

Siz sadece kullanıcı adı ve şifreyle hesabınıza giriş yaparsınız. Ancak blokzincir işlemlerini doğrudan siz değil, bu hizmet sağlayıcı sizin yerinize gerçekleştirir. Bu sistemde kripto varlıklarınız teknik olarak sizin kontrolünüzde değildir.

Custodial cüzdan kullanımı, online bankacılık ya da aracı kurum hesabına benzer. Örneğin Coinbase ya da Binance gibi borsalarda hesabınız varsa, aslında bir custodial cüzdan kullanıyorsunuz demektir.

E-posta ve şifreyle giriş yapar, belki iki faktörlü doğrulama (2FA) tamamlarsınız ve bakiyenizi görüp işlem yaparsınız. Ancak kripto paralarınızın özel anahtarları sizde değil, platformun kontrolündedir.

Custody Sistem Nasıl Çalışır?

Custodial cüzdan kullandığınızda (örneğin Coinbase, Binance veya Kraken gibi platformlarda), özel anahtarlarınız bir hizmet sağlayıcının kontrolünde olur.

Siz sadece standart giriş bilgileriyle (kullanıcı adı/şifre ve genellikle 2FA) erişim sağlarsınız. Genel işlem akışı şu şekildedir:

1. Kayıt ve Yatırım: Hesap oluştururken genellikle kimlik doğrulaması (KYC) yapmanız gerekir. Kripto satın aldığınızda veya borsaya gönderdiğinizde, varlıklarınız platformun büyük cüzdan havuzuna eklenir. Hesabınızda bu miktar bir “alacak” bakiyesi gibi görünür.
2. Varlıkları Kullanma: Kripto göndermek için borsanın arayüzünü kullanırsınız. Alıcı adresini girip çekim talebi oluşturursunuz. Platform sizin yerinize, kendi özel anahtarlarıyla işlemi imzalar ve zincir üzerinde gönderimi tamamlar. Siz sadece talep edersiniz, işlemi onlar gerçekleştirir.
3. Erişim ve Özellikler: Giriş yapmak, e-posta ya da internet bankacılığına erişmek gibidir. Bakiye görüntüleyebilir, kolayca alım-satım, staking veya kredi gibi hizmetleri kullanabilirsiniz. Tüm blokzincir işlemleri ve güvenlik detayları arka planda platform tarafından yönetilir.

Custodial (gözetimli) cüzdanları tüm güvenlik ve işlemleri sizin yerinize yönetir, bu da onları oldukça pratik hale getirir. Ancak tıpkı bankalarda olduğu gibi, kripto varlıklarınızın kontrolü sizde değil, platformdadır.

Güvenli saklama ve çekim taleplerinizi yerine getirme konusunda tamamen bu platforma güvenirsiniz.

Popüler Custodial (Gözetimli) Cüzdan Örnekleri

Custodial cüzdanlar genellikle büyük kripto borsalarının sunduğu cüzdanlardır. İşte en bilinen örneklerden bazıları:

1. Coinbase: ABD merkezli önde gelen bir borsadır. Özel anahtarlarınızı sizin yerinize saklar (varlıkların %98’i çevrimdışı, sigortalı şekilde tutulur). Kullanımı kolaydır. Banka kartıyla kripto alabilirsiniz. Düzenli alım emirleri verebilir, staking yapabilir ve kripto kart kullanabilirsiniz. Basit bir giriş ekranıyla erişim sağlanır; bu nedenle kolaylık ve güvenlik isteyen yeni başlayanlar için idealdir. (Not: “Coinbase Wallet” isimli ayrı uygulama non-custodial cüzdandır.)
2. Binance: İşlem hacmi bakımından dünyanın en büyük borsasıdır. Yüzlerce kripto para destekleyen custodial cüzdan sunar. Düşük işlem ücretleri, geniş ekosistemi (spot, vadeli işlemler, staking) ve SAFU gibi güvenlik önlemleriyle öne çıkar. Anında erişim ve çok sayıda varlık desteği arayan aktif yatırımcılar için uygundur. Ancak bölgesel kısıtlamalara tabidir.
3. Kraken: Güçlü güvenliğiyle tanınan köklü bir borsadır (hiç hacklenmedi, varlıkların %95’i soğuk depoda tutulur, rezerv kanıtı sunar). Custodial cüzdanı; staking, marj işlemleri ve 7/24 destek gibi özellikler sunar. ABD’de regülasyona tabidir ve uyumludur. Güvenlik geçmişine ve sağlam hizmet altyapısına önem veren kullanıcılar için idealdir.
4. Diğer Büyük Platformlar (Gemini, Crypto.com vb.): Gemini, Crypto.com, Bitstamp ve KuCoin gibi platformlar da bu yapıda cüzdan hizmeti sunar. Anahtarlar platformda tutulur, giriş sağlayarak işlem yapılır. Alım-satım, staking ve kart gibi hizmetler sunabilirler. Sunulan özellikler ve erişim seçenekleri platforma göre değişir.
5. Yeni Nesil Hibrit Sistemler (MPC): Bazı hizmetler, özel anahtarınızı bölerek korur (Multi-Party Computation – MPC). Anahtarın bir kısmı sizde, diğer kısmı hizmet sağlayıcıda olur; işlem onayı için ikisi de gerekir. Bu sistem, custodial cüzdanlara göre daha fazla kontrol sunar. Seed phrase kullanımını da ortadan kaldırır. (Fireblocks, Coinbase kurumsal çözümleri gibi).

Donanım Cüzdanları Gerçekten Daha mı Güvenli?

Donanım cüzdanları, özel anahtarları tamamen çevrimdışı saklar. Böylece anahtarlar asla çevrimiçi cihazlarla temas etmez ve saldırılara karşı korunur.

Birçok cüzdan, dayanıklı özel güvenlik çipleri kullanır. Ayrıca, işlemleri cihaz ekranında doğrudan onaylamanız gerekir. Bu da gizli işlemlerin fark edilmesini sağlar.

Dikkat edilmesi gereken başlıca riskler şunlardır:

• Tedarik (Supply) zinciri riski: Cihazları yalnızca resmi kaynaklardan satın alın. Önceden yapılandırılmış donanımlar gizli anahtarlarınızı tehlikeye atabilir.
• Kullanıcı sorumluluğu: Seed phrase güvenle saklamalı ve işlemleri onaylamadan önce detaylarını dikkatle kontrol etmelisiniz. Kimlik avı (phishing) ve kullanıcı hataları hâlâ risk oluşturur.
• Kapalı Kaynak ve Açık Kaynak:
  • Ledger (çoğunlukla kapalı kaynak) “Recover” özelliğiyle tartışmalara yol açtı. Bu özellik, şifreli anahtar parçalarının dışa aktarılabildiğini gösterdi ve “anahtarlar cihazdan asla çıkmaz” vaadini zayıflattı.
  • Trezor (açık kaynak) ise bağımsız denetimlere açık yapısıyla daha şeffaf. Ledger, gelen tepkiler üzerine daha fazla kodu açık kaynak yaptı ve çevrimdışı kurtarma seçeneği ekledi.

Donanım cüzdanlar, özel anahtarları çevrimdışı tutarak büyük varlıklar için güçlü bir koruma sağlar.

Ancak özellikle kapalı kaynaklı modellerde üreticiye güvenmek ve kurtarma ifadenizi saklamak önemlidir. Açık kaynaklı seçenekler ise daha fazla şeffaflık sunar.

Non-custodial Bir Cüzdan Takip Edilebilir mi? Sahibine Ulaşılabilir mi?

Anahtarlar kontrolünün sizde olduğu non-custodial cüzdanlar sizi otomatik olarak anonim yapmaz. Cüzdan adresiniz doğrudan adınıza bağlı olmasa da, yaptığınız her işlem Bitcoin veya Ethereum gibi blokzincirlerde kalıcı olarak görünür.

Bu da, Chainalysis gibi analiz şirketlerinin adresler arasındaki para akışını takip edebilmesini sağlar. Gelişmiş analiz araçlarıyla aynı kişiye ait olduğu düşünülen adres kümeleri belirlenebilir ve suçla bağlantılı varlıklar izlenebilir.

Gizliliğinizin en zayıf noktası, cüzdanınızı kimliğinizle ilişkilendirdiğiniz andır. Örneğin, KYC doğrulaması isteyen bir borsadan kendi cüzdanınıza kripto çektiğinizde, borsa bu cüzdanın size ait olduğunu bilir.

Gerekirse bu bilgiyi yetkililerle paylaşabilir. Bağlantı kurulduğunda, analiz firmaları fonların bu cüzdandan nereye gittiğini izleyerek işlemlerinizin haritasını çıkarabilir.

Gizliliği artırmak mümkün, ancak bu süreç hem karmaşık hem de garanti vermez. CoinJoin ve Tornado Cash gibi araçlar, işlem geçmişinizi karmaşık hâle getirerek iz sürmeyi zorlaştırır.

Monero ve Zcash gibi gizlilik odaklı coinler de benzer şekilde işlem tutarlarını ve adresleri gizler. Özellikle Monero, gönderilen miktarları ve alıcı bilgilerini tamamen görünmez kılar.

Ancak bu tür araçları kullanmak, bazı kripto borsalarında sorun yaratabilir. Örneğin, işlemleriniz şüpheli olarak algılanabilir ve hesabınız kısıtlanabilir.

Gizliliğe odaklanan coinler (örneğin Monero gibi) ise düzenleyici baskılar nedeniyle bazı borsalardan kaldırılabiliyor. İşlem yaparken VPN veya Tor gibi araçlarla IP adresinizi gizlemek de işe yarar.

Gerçek anlamda anonim kalmak istiyorsanız, cüzdanınızı kimlik doğrulaması isteyen platformlara bağlamamalısınız. Her zaman gizlilik sağlayan araçlar kullanmalı ve işlemlerinizde belirli bir düzen oluşturmaktan kaçınmalısınız. Ancak bu seviyede gizlilik, çoğu kullanıcı için oldukça zor ve zahmetli olabilir.

Çoğu kullanıcı borsalarla etkileşim kurduğu için işlemler genellikle izlenebilir durumdadır. Resmî kurumlar bu yöntemi sıkça kullanarak fon hareketlerini izler.

Eğer KYC bağlantılarından tamamen kaçınır ve güçlü gizlilik yöntemleri uygularsanız, izlenmeniz çok daha zorlaşır. Ancak tamamen anonim kalmak yine de zordur. Unutmayın, 5 dolarlık bir kahve alımınız dikkat çekmeyebilir, ama tüm blockchain verileri kalıcıdır.

Custodial ve Non-Custodial Cüzdan: Temel Farklar Derinlemesine İnceleme

Her iki cüzdan türünü açıkladıktan sonra, şimdi bu seçenekleri belirli açılardan karşılaştıralım. Custodial mı yoksa non-custodial cüzdan mı kullanacağınıza karar verirken şu kriterleri göz önünde bulundurmalısınız:

Bu tablo, custodial ve non-custodial cüzdanların temel farklarını öne çıkarıyor. Şimdi bu farkların en önemlilerini daha ayrıntılı inceleyelim:

Kripto Varlığa Sahip Olmak ve Özel Anahtar Kontrolü

Kriptoda gerçek sahiplik, özel anahtarları kimin tuttuğuna bağlıdır. Custodial cüzdan kullanıyorsanız, anahtarlar sizde değil, hizmet sağlayıcıdadır. Bu durumda aslında kripto varlıklarınıza doğrudan sahip olmazsınız. Yani kontrol sizde değil, siz sadece izleyicisiniz.

Non-custodial cüzdanda ise kontrol tamamen sizdedir. Anahtarlar sizde olur ve tam yetkiyle işlem yapabilirsiniz.

Bu durum, kontrol ve risk açısından önemli farklar yaratır. Custodial cüzdanlarda kripto varlığa sahip olmak hizmet şartlarına ve güvene dayanır.

Pek çok platformun kullanım koşullarında, kripto paraların yasal olarak kendilerine ait olduğu, sadece kullanıcı yararına tutulduğu belirtilir. Bu risk, Celsius iflasında açıkça görüldü. Mahkeme, kullanıcıların varlıklarının aslında şirkete ait olduğuna hükmetti.

Pratikte, custodial erişimi sistem arızaları veya volatil dönemlerde durabilir. Örneğin Binance ya da Coinbase’in para çekme işlemlerini askıya alması gibi. Bu da sizi çaresiz bırakabilir.

Daha da kötüsü, platformlar varlıklarınızı sizin onayınız olmadan ödünç verebilir. Kısacası, kontrol ve saklama riskini bu hizmetlere devretmiş olursunuz.

Non-custodial cüzdanlarda, varlıklar tamamen sizindir. Özel anahtar sizin elinizdeyse, fonları yalnızca siz transfer edebilirsiniz. Bu durum, yatağınızın altındaki nakit para gibidir — tamamen sizin kontrolünüzdedir. Blokzincir çalıştığı sürece kimse erişiminizi engelleyemez, izniniz olmadan kimse varlıklarınıza dokunamaz.

Ancak bu özgürlük beraberinde sorumluluk da getirir. Custodial cüzdanlar kolaylık sunar ama hizmet sağlayıcının güvenilirliğine körü körüne güvenmeniz gerekir.

Non-custodial cüzdanlar ise size finansal bağımsızlık sunar — ama tüm güvenlik sorumluluğu da size aittir. Yani “Anahtar senin değilse, kripto senin değildir” sözü yalnızca bir slogan değildir.

Güvenlik ve Risk Dengesi

Custodial cüzdanlar, kriptonuzu bir şirkete — genelde bir borsaya — emanet ettiğiniz anlamına gelir. Bu şirketler soğuk depolama gibi güvenlik yöntemleri kullanır ve bazen sigorta ya da destek de sunar. Eğer bu kurumun güvenliği sizinkinden iyiyse bu bir avantaj olabilir.

Ancak büyük bir dezavantajı da vardır: Tüm sistem tek bir yere bağlıdır. Geçmişte Mt. Gox ve FTX gibi büyük borsaların hacklenmesiyle yatırımcıların paraları kayboldu. Ayrıca şirketin iflas etme ya da fonlarınızı yanlış kullanma riski de vardır. Yani bu cüzdanları kullanırken aslında platformun riskini de üstlenmiş olursunuz.

Non-custodial cüzdanlar, özel anahtarlarınızı kullanarak kontrolü tamamen size verir. Temelinde blokzincir teknolojisi oldukça güvenlidir. Ancak burada tüm sorumluluk size aittir.

Eğer anahtarınızı kaybederseniz, dolandırılırsanız ya da yedeklerinizi yok ederseniz, fonlarınıza sonsuza kadar veda edebilirsiniz.

Kendinizi korumak için güçlü güvenlik önlemleri kullanmalı, birden fazla yerde güvenli yedekler tutmalı ve mümkünse donanım cüzdanları kullanmalısınız. Multi-imza sistemleri ek güvenlik sağlar ama kullanımı daha karmaşıktır.

Platform kaynaklı riskleri ortadan kaldırırsınız ama kişisel güvenlik risklerini doğrudan üstlenirsiniz.

Hangi seçeneğin daha güvenli olduğu, tamamen size bağlıdır. Büyük bir borsa, güvenliği önemsemeyen kullanıcıları başlangıçta daha iyi koruyabilir. Ancak her zaman saldırı riski taşır.

Eğer güvenliğinizi doğru şekilde sağlarsanız, non-custodial cüzdan başkalarına bağlı kalmadan kripto varlıklarınızı korumanızı sağlar.

Birçok kişi her iki yöntemi birlikte kullanır: Fonlarının büyük kısmını çevrimdışı ve güvenli şekilde saklarken, günlük harcamalar için küçük bir kısmını bir platformda tutar.

Unutmayın, yetkili kurumlar borsadaki varlıkları dondurabilir. Non-custodial cüzdanlar bu duruma karşı dirençlidir. Ancak anahtarlarınızı tehditlerden korumak tamamen sizin sorumluluğunuzdadır.

Kullanım Kolaylığı ve Başlangıç Süreci

Custodial cüzdanları kullanmaya başlamak çok daha kolaydır. Büyük bir borsaya kaydolmak, çoğu kişi için tanıdık bir deneyimdir. E-posta ve şifreyle kayıt olup KYC (kimlik doğrulama) adımlarını tamamladığınızda işlem yapmaya hazırsınız.

Varlık bakiyenizi yerel para birimiyle görürsünüz ve kripto gönderimleri de rehberden kişi seçmek kadar basit olabilir. Anahtarlar ya da adresler hakkında bilgi sahibi olmanız gerekmez. Kullanım deneyimi, çoğu kişinin zaten alışkın olduğu uygulamalara benzer.

Non-custodial cüzdanlar, başlangıçta genellikle daha zordur. En büyük engel kurtarma ifadesidir. Rastgele seçilmiş 12 kelimeyi yazmak ve güvenli bir yerde saklamak, yeni kullanıcılar için hem yabancı hem de göz korkutucu olabilir. Birçok kişi bu yedeği ya düzgün almaz ya da tamamen atlar.

Ayrıca blokzincir işlemleriyle ilgili detaylarla da uğraşmanız gerekir: doğru cüzdan adresini girmek, işlem ücretini seçmek ve doğru ağı kullanmak gibi.

Kriptoyu bu tür bir cüzdana aktarmak için genellikle önce borsadan almak gerekir, bu da ekstra bir adım anlamına gelir. Çatallanma (fork), airdrop gibi teknik konuların yönetimi de tamamen sizin sorumluluğunuzdadır.

Ancak non-custodial cüzdanlar giderek daha kolay hale geliyor. Örneğin Zengo gibi yeni seçenekler, kurtarma ifadesi yerine yüz tanıma kullanıyor.

Argent ise hesap kurtarmayı güvendiğiniz kişiler aracılığıyla yapmanıza izin veriyor, bu da şifre yenilemeye benzer bir deneyim sunuyor.

ERC-4337 gibi yeni teknolojiler sayesinde, cüzdanın işlem ücretlerini ödemesi veya kurtarma seçenekleri sunması mümkün hale geliyor. Amaç, kullanıcıya karmaşıklığı hissettirmeden, kontrolün tamamen sizde olduğu ama kullanımı kolay cüzdanlar sunmak.

Şu anda Coinbase uygulaması ile MetaMask arasında büyük fark var: Coinbase hemen anlaşılırken, MetaMask’in kullanımı biraz daha bilgi ve alışkanlık gerektiriyor.

Custodial cüzdanlar, daha az uğraş gerektirir. Non-custodial cüzdanlar ise biraz öğrenme ister ama kontrol sunar. Birçok kullanıcı önce custodial cüzdanları kullanır, sonra deneyim kazandıkça kendi kontrolündeki cüzdanlara geçer.

Kurtarma, Yedekleme ve Miras

Custodial cüzdanlar kurtarma seçenekleri sunar. Şifrenizi ya da iki faktörlü doğrulamanızı (2FA) kaybederseniz, destek ekibi, güvenlik soruları ya da kimlik doğrulama ile hesabınıza tekrar erişebilirsiniz.

Bu güvenlik ağı, özellikle teknolojiye çok hâkim olmayan kullanıcılar için faydalıdır. Miras durumunda ise, varisler genellikle ölüm belgesi gibi yasal belgeler sunarak cüzdan sağlayıcının sürecine göre kripto varlıklara erişebilir.

Non-custodial cüzdanlarda şifre sıfırlama seçeneği yoktur. Elinizdeki tek anahtar, seed phrase (12 veya 24 kelimelik kurtarma ifadesi) olur.

İfadeyi veya cihazınızı kaybederseniz, kripto varlıklarınıza erişimi kalıcı olarak kaybedersiniz. Bu nedenle seed phrase’i mutlaka dikkatlice yedeklemeli, kâğıda ya da metal bir plakaya yazarak güvenli bir yerde saklamalısınız.

Yanlış adrese kripto göndermek de geri alınamaz; yardım alabileceğiniz bir destek ekibi yoktur. Miras konusu da büyük bir sorundur. Eğer net bir plan yapmadan vefat ederseniz, varisleriniz seed phrase’e ulaşamazsa varlıklarınız sonsuza dek kaybolabilir.

Bu nedenle, seed phrase’i, güvendiğiniz kişiler arasında paylaşmak ya da miras aktarımı özelliği sunan özel hizmetler kullanmak gerekir. Kurtarma ve “dead man’s switch” gibi akıllı sözleşme çözümleri de bu konuda yeni alternatifler sunmaya başlamıştır.

Özetle, custodial cüzdanlar şifre kurtarma ve miras aktarımı gibi konularda şirket desteği sunar. Non-custodial cüzdanlarda ise tüm sorumluluk sizdedir; hem özel anahtarınızı korumak hem de geleceğe yönelik planlama yapmak size düşer.

Eğer şifreleri unutmaya yatkınsanız veya önemli bilgileri kaybetme riskiniz varsa, non-custodial cüzdanlar ciddi risk taşıyabilir.

Uyumluluk, Kimlik Doğrulama (KYC) ve Coğrafi Kısıtlamalar

Custodial cüzdanlar, regüle edilen şirketler tarafından işletilir. Bu tür cüzdanları kullanmak için kimlik ve kişisel belge vermeniz gerekir; bu da kripto varlıklarınızı kimliğinize bağlar.

Yetkili kurumlar bu bilgilere erişebilir ve platform, yasal talepler veya bulunduğunuz bölgeye göre hesabınızı dondurabilir ya da erişimi kısıtlayabilir. Ayrıca vergi bildirimlerini de sizin yerinize yaparlar. Bu durum, daha az gizlilik ve yaşadığınız ülkeye göre bazı sınırlamalar anlamına gelir.

Non-custodial cüzdanlar kimlik doğrulaması gerektirmez, bu da daha fazla gizlilik sağlar. Blokzincir coğrafi sınırlama getirmez – küresel olarak işlem yapabilirsiniz.

Varlıklarınıza kimse el koyamaz. Ancak vergi takibi tamamen sizin sorumluluğunuzdadır. Düzenleyiciler, borsaların özel cüzdanlara gönderilen işlemler için bilgi toplamasını zorunlu kılarak denetimi artırmaya çalışıyor.

Monero gibi gizlilik odaklı coinler genellikle sadece non-custodial cüzdanlarla kullanılabilir. Çünkü pek çok borsa bu coinleri listeden çıkarıyor.

Özetle, custodial cüzdanlar geleneksel finans sistemiyle entegre çalışır; kullanım kolaylığı sunar ama gizlilik ve kontrol sınırlıdır. Non-custodial cüzdanlar ise daha fazla özgürlük sağlar ancak sorumluluk tamamen kullanıcıya aittir.

Gizliliğe önem verenler veya baskıcı yönetimlerin olduğu ülkelerde yaşayanlar için non-custodial cüzdanlar önemli avantaj sunar. Düzenlemelerle sorun yaşamayan kullanıcılar ise custodial hizmetleri daha pratik bulabilir.

DeFi, dApp’ler ve Varlıklara Erişim

Custodial cüzdanlar, kriptonuzla yapabileceklerinizi sınırlar. Varlıklarınız platformun kendi sistemi içinde kalır. Genellikle Uniswap veya Aave gibi merkeziyetsiz uygulamalara (dApp) doğrudan bağlanamazsınız.

Borç verme, takas ya da oyunlarda NFT kullanımı gibi işlemleri yapamazsınız. Borsalar bazı hizmetler sunabilir — örneğin staking veya kendi NFT pazarı — ama bu seçenekler sınırlı ve platform tarafından belirlenmiştir. Yeni tokenlere erken erişim sağlamak ya da ön satışlara katılmak da genellikle mümkün olmaz.

Non-custodial cüzdanlar size kontrol ve erişim sağlar. Varlıklar doğrudan blokzincirde tutulur. Bu da o ağ üzerindeki her hizmetle serbestçe etkileşime girmenizi mümkün kılar.

Merkeziyetsiz borsalarda token takası yapabilir, likidite havuzlarına katılabilirsiniz. Airdrop talep edebilir, oyunlarda NFT kullanabilir veya DeFi kredileri alabilirsiniz.

Borsalarda listelenmeyen nadir tokenleri bile tutabilirsiniz. Tüm işlemler zincir üzerinde gerçekleşir, bu da fonlarınızı ekosistemin her yerinde anında kullanılabilir kılar.

Custodial cüzdanlar kendi platformları içinde hızlı ve düşük maliyetli işlemler sunabilir. Ancak bu sistemden çıkıp kriptonuzu başka bir yerde kullanmak isterseniz, genellikle ek ücretler ve gecikmelerle karşılaşırsınız. Non-custodial cüzdanlarda her işlem için ağ ücreti ödersiniz, fakat bu ücretler geniş kullanım imkanlarının kapısını açar.

Yalnızca kripto alıp satmak ve bilinen varlıkları tutmak istiyorsanız, custodial cüzdanları tercih edebilirsiniz. Ancak DeFi kullanmak ve Web3 dünyasını keşfetmek istiyorsanız non-custodial cüzdanlar daha uygundur.

Farklı tokenler tutmak ya da kripto üzerinde kontrol sahibi olmak isteyenler için de en iyi seçenektir. Pek çok kripto borsası, bu ihtiyacı fark ederek artık kendi non-custodial cüzdanlarını da sunmaktadır.

Ücretler, İşlem Hızları ve Maliyetler

Custodial cüzdanlar, platform içi transferlerde genellikle ücretsiz ve anlık işlemler sunar. Ancak alım-satım işlemleri ve para çekme ücretleri gibi ek masraflar çıkabilir. Bu gizli maliyetler zamanla birikir.

Non-custodial cüzdanlar ise zincir üzerindeki her işlem için ağ ücreti alır. Bu ücretler değişkendir. Bitcoin ve Ethereum’da ağ yoğunluğu arttığında ücretler yükselebilir.

Ücret ve hız arasında seçim size aittir. Ayrıca merkeziyetsiz borsalarda işlem ücreti ödersiniz ama ekstra komisyonlar yoktur. Hesap işletim ücreti ya da minimum bakiye gibi şartlar da bulunmaz. Cüzdan ücretsizdir, yalnızca donanım cüzdanı kullanıyorsanız o cihaz için ödeme yaparsınız.

Temel farklar şunlardır:

• Custodial cüzdanlar, platform içi işlemlerde daha ucuz olabilir ama alım-satım veya çekim yaparken ek ücretlerle karşılaşırsınız. Non-custodial cüzdanlar ise doğrudan ağ ücretleri alır. Deneyimli kullanıcılar, daha ucuz zincirleri tercih edebilir. Uygun zamanlarda işlem yaparak bu maliyetleri azaltabilir.
• Ara sıra işlem yapanlar için maliyetler genelde benzerdir. Ancak küçük tutarlarla sık işlem yapmak veya hızlı trade isteyenler için custodial cüzdanlar avantajlıdır. DeFi’ye erişmek ya da çekim ücreti ödememek isteyenler içinse non-custodial cüzdanlar daha uygundur.

Sonuç olarak, maliyet sadece bir etkendir. Tercih, platform kolaylığı ile kontrol arasında yapılır.

Custodial mı, Non-Custodial mı: Hangisi Daha İyi?

Custodial veya non-custodial cüzdan kullanmak için tek bir doğru yol yoktur. Hangi seçeneğin size uygun olduğu; hedeflerinize, bilgi düzeyinize ve risk algınıza bağlıdır. Pek çok kullanıcı, farklı amaçlarla her iki türü birlikte kullanır.

Bu bölümde, kripto varlıklarınızı saklamak için doğru yaklaşımı seçmenize yardımcı olacak temel noktaları ele alacağız.

Risk Toleransı ve Varlık Miktarı

Hangi cüzdan türünü seçeceğiniz, elinizdeki kripto miktarına ve risk anlayışınıza bağlıdır. Eğer 50.000 doların üzerinde varlığınız varsa, donanım cüzdanı önerilir. Bu tür büyük tutarlar, hack veya borsa iflası gibi durumlarda en çok risk altındaki varlıklardır. Bu nedenle aracıya güvenmek yerine kendi güvenliğinizi sağlamanız gerekir.

Bazı custodial platformlar dış saldırılara karşı sigorta sunsa da, bu genellikle iflas veya dolandırıcılık gibi durumları kapsamaz (örneğin FTX vakası). Non-custodial saklama, kontrol ve maksimum güvenlik sağlar.

Küçük ve sık işlem gören tutarlar (örneğin 500 dolar) için custodial cüzdanlar daha pratik olabilir. Hızlı alım-satım, kolay arayüz ve platform sigortası gibi avantajlar sunar. Ancak anahtar yönetimi ve ağ ücretleri zahmetli olabilir.

Deneyimli kullanıcılar genelde hibrit bir yöntem izler: Günlük işlemler için borsa, büyük tutarlar (10.000 dolar üzeri) için donanım cüzdanı kullanılır. Böylece hem kolaylık sağlanır hem de büyük kayıpların önüne geçilir. Amaç: Sadece kaybetmeyi göze alabileceğiniz tutarları borsada tutmak.

Teknik Bilgi ve Öğrenme Eğrisi

Custodial cüzdanlar (örneğin Coinbase), geleneksel banka uygulamalarına benzer kolay bir kurulum sunar. E-posta ve şifreyle kayıt olursunuz, bilgileri unuttuğunuzda sıfırlayabilirsiniz ve destek alabilirsiniz. Arayüz, yerel para biriminde bakiye gösterir ve “al/sat” butonlarıyla karmaşıklığı gizler.

Non-custodial cüzdanlar ise güvenlik yönetimi gerektirir. İlk adım, seed phrase’i güvenli şekilde yedeklemektir. Ayrıca temel blokzincir bilgisi gerekir: ağ seçimi, gas ücretleri ve işlem detaylarını anlamak gibi. Örneğin MetaMask, kurulumda doğrudan seed yedeklemesini vurgular.

Ancak, yeni başlayanlara uygun bazı non-custodial cüzdanlar bu farkı kapatıyor:

• Trust Wallet, gönderim ve alım işlemleri için sade bir mobil arayüz sunar.
• Zengo, seed phrase kullanmaz; yüz tanıma ve şifreli cloud yedekleriyle kurtarma sunar.
• Argent (yalnızca Ethereum), seed yerine “güvenilir kişilerle” kurtarma sistemi kullanır.

Yeni kullanıcılar, küçük miktarlarla başlayarak non-custodial cüzdanları deneyebilir. Ya da hibrit bir yol izlenebilir. Varlıkların çoğu Coinbase gibi bir custodial cüzdanda tutulurken, “Coinbase Wallet” gibi non-custodial bir seçenekle DeFi denenebilir.

Teknolojiyle aranız iyi değilse ya da güvenliği tamamen üstlenmek istemiyorsanız, custodial cüzdanlar hâlâ pratik bir çözümdür. Ancak kontrolü sevenler ve öğrenmek isteyenler için, modern non-custodial cüzdanlar her geçen gün daha kolay hâle getiriyor.

Kullanım Senaryoları: Kriptonuzu Ne İçin Kullanıyorsunuz?

Kriptonuzu ne için kullandığınızı netleştirin. Hedefinize göre hangi cüzdan türünün daha uygun olacağı değişir. İşte yaygın kullanım senaryolarına göre öneri:

Eğer günlük olarak kripto alım-satımı yapıyorsanız, merkezi bir borsanın custodial cüzdanı en uygun seçenektir. Düşük komisyon ve hızlı transferler aktif işlem yapanlar için önemlidir. Ancak yalnızca işlem yapacağınız kadarını borsada tutun, uzun vadeli varlıklarınızı başka bir yerde saklayın.

DeFi protokollerini (Aave, Uniswap, yield farming gibi) kullanmak istiyorsanız, gözetimsiz cüzdan gerekir. Bu cüzdan, varlıklar üzerindeki kontrolü sizde tutarken hizmetlere doğrudan erişim sağlar. Ancak DeFi kullanırken akıllı sözleşme risklerini unutmayın.

NFT satın almak, mint etmek ya da koleksiyon yapmak için de non-custodial cüzdan gerekir. OpenSea gibi platformlara cüzdanınızı (örneğin MetaMask) bağlamadan NFT’nin sahibi olamazsınız. Bazı borsalarda NFT pazarı olsa da, varlığı cüzdanınızda tutmak şarttır.

Eğer Bitcoin ya da Ethereum gibi kriptoları uzun yıllar boyunca tutmayı planlıyorsanız, güvenliği öncelik yapın. Donanım cüzdanı ya da çevrimdışı (air-gapped) başka bir non-custodial yöntem tercih edin. Böylece borsa risklerinden korunursunuz. Yedek seed phrase’i güvenli bir yerde saklayın ve zaman zaman erişiminizi kontrol edin—teknoloji değişebilir.

Diğer kullanım amaçları için: Kişiden kişiye (peer-to-peer) kripto gönderimleri en iyi non-custodial mobil cüzdanlarla yapılır. Staking işlemleri custodial cüzdanlar üzerinden daha kolaydır. Ancak kontrol sizde olsun istiyorsanız non-custodial tercih edilmelidir (biraz teknik bilgi gerekebilir).

DAO’lara katılım veya oy verme gibi yönetim işlemleri için cüzdanınızı doğrudan bağlamanız gerekir. Yurtdışına para göndermek için de en güvenilir yöntem genellikle non-custodial cüzdan kullanmaktır.

Hangi cüzdanın uygun olduğuna, kullanım amacınıza göre karar verin: Hız ve düşük maliyet açısından aktif alım-satım yapanlar için custodial cüzdanlar idealdir. Web3 aktiviteleri (DeFi, NFT), uzun vadeli güvenli saklama veya doğrudan kişiler arası işlemler için ise non-custodial cüzdanlar daha uygundur.

Hibrit Yaklaşım

Sadece tek bir cüzdan türünü kullanmak zorunda değilsiniz. Çoğu kullanıcı için en iyi yöntem, güvenlik ve pratikliği dengeleyen modeldir.

Varlıklarınızı bölün: Aktif alım-satım ve kolay erişim için custodial cüzdan kullanın. Ancak büyük tutarları ve uzun vadeli birikimlerinizi mutlaka non-custodial bir cüzdanda saklayın. Bu, hem borsa kaynaklı sorunlara karşı koruma sağlar hem de DeFi’ye doğrudan erişim sunar.

Günlük harcamalar için biraz nakit taşımak ama değerli eşyaları kasada tutmak gibi düşünebilirsiniz.

Kriptoya yeni başlıyorsanız, non-custodial cüzdanlarla küçük başlayın. Önce küçük bir miktar gönderip alarak pratik yapın. Tam anlamıyla alışmadan yüklü miktar aktarmayın. Bu sayede öğrenme sürecinde riskleri azaltarak ilerleyebilirsiniz.

Günlük kullanımda güvenlik için mobil cüzdanı donanım cüzdanıyla birlikte kullanın. Mobil uygulama üzerinden bakiyenizi kontrol edebilir veya küçük, sık işlemler yapabilirsiniz. Ancak bu uygulamayı donanım cüzdanınıza (Ledger ya da Trezor gibi) bağlayın. Her işlemin cihaz üzerinden onay gerektirmesini sağlayın. Donanım cüzdanınızı kullanmadığınızda çevrimdışı tutun.

Her iki cüzdan türünde de güvenlik kritik öneme sahiptir: Borsa hesaplarınızda güçlü ve benzersiz parolalar kullanın. İki faktörlü kimlik doğrulamayı etkinleştirin.

Non-custodial cüzdanlarınızda ise seed phrase (ana kurtarma kelimeleri) her şeyden önemlidir. Bu ifadeyi bir kağıda yazın, çevrimdışı ve güvenli bir yerde saklayın. Dijital ortamlardan uzak tutun. Çünkü bu ifade, kripto varlıklarınızın anahtarıdır – kaybederseniz, fonlarınıza ulaşamazsınız.

Tüm varlıklarınızı tek bir yerde tutmayın. Farklı custodial hizmetler arasında çeşitlendirme yapın. Varlıklarınızın nerede olduğunu düzenli olarak kontrol edin ve erişebildiğinizden emin olun.

Seed phrase (kurtarma ifadenizi) belirli aralıklarla test edin – cüzdan adreslerinizi doğru şekilde geri yüklediğinden emin olun. Fonlarınızı dikkatlice bölerek ve güvenli şekilde koruyarak riskinizi azaltın.

Kripto Cüzdanlarda Yeni Trendler ve Yükselen Modeller

Kripto cüzdan yapısı 2025 yılında hızla evriliyor. Düzenlemeler artıyor: ABD ve Avrupa’da self-custody işlemleri daha sıkı denetime tabi tutuluyor, borsalar bankaya benzer yapılar haline geliyor. Gizlilik araçları ise baskı altında.

Teknoloji tarafında MPC gibi çözümler, anahtar kontrolünü kullanıcıyla hizmet sağlayıcı arasında bölerek kolaylık sunuyor. ERC-4337 gibi protokoller sayesinde self-custody cüzdanlar daha kullanıcı dostu hale geliyor. Donanım cüzdanlar da gelişiyor.

Reddit gibi platformlar, non-custodial cüzdanları uygulamalara entegre ediyor. Bankalar da custodial hizmetlerle alana giriyor. FTX gibi krizler sonrası, kullanıcılar self-custody cüzdanlara yöneliyor. Ancak bu, daha fazla sorumluluk anlamına geliyor. Yedekleme, güvenli saklama ve temel teknik bilgi hâlâ şart.

Gelecekte, self-custody daha erişilebilir hale gelecek. Custodial çözümler ise düzenlemelere uyumlu olmaya ve likidite sunmaya devam edecek.

Sonuç

Custodial cüzdanlar, kripto varlıklarınızın anahtarlarını bir başkasının – genellikle bir borsanın – sakladığı sistemlerdir. Şifrenizi unutursanız destek alabilir, kolayca işlem yapabilirsiniz. Aktif al-sat yapanlar için pratiktir. Ancak tüm güvenlik ve kontrol platforma aittir. Bir sorun çıkarsa, varlıklarınızı kaybetme riski vardır.

Non-custodial cüzdanlar ise tüm kontrolü size verir. Anahtar sizdedir, kimse varlıklarınıza müdahale edemez. Bu yapı, kriptonun temel felsefesi olan “kendi bankan ol” anlayışına uygundur. Uzun vadeli saklama, DeFi ya da NFT kullanımı için idealdir. Ancak sorumluluk tamamen sizdedir. Anahtarı kaybederseniz, fonlara erişiminiz sonsuza dek kaybolur.

Hangi cüzdan türünün size uygun olduğuna hedeflerinize göre karar verin. Hız ve kullanım kolaylığı mı istiyorsunuz? Custodial yeterlidir. Maksimum güvenlik ve bağımsızlık mı arıyorsunuz? O zaman non-custodial tercih edin. Pek çok kişi her iki türü birden kullanır: borsada işlem yapar, uzun vadeli birikimlerini kişisel cüzdanında saklar.

Yeni başlıyorsanız küçük tutarlarla başlayın. Non-custodial cüzdan kullanacaksanız, yedek anahtar kelimeleri çevrimdışı ortamda saklayın. Kurtarma işlemini test ederek alışın.

Custodial cüzdanlar içinse güçlü şifre ve iki faktörlü kimlik doğrulama kullanmayı ihmal etmeyin. Seçiminiz, nasıl bir güvenlik modeli kurmanız gerektiğini belirler.

👉 Daha Fazlası: En İyi Kripto Para Cüzdan Listesi

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)